Σκέψεις γύρω από το ζήτημα του κράτους και γενικά

Κάποιες σκέψεις γύρω από το ζήτημα του κράτους και γενικά:

1. Είναι ελλιπής, και ταυτόχρονα αναγκαία μια σύγχρονη μαρξιστική ανάλυση γύρω από το ζήτημα του αστικού κράτους.

2. Η αριστερά, μετά το μοντέλο του «κράτος πρόνοιας», συμπαρασύρθηκε σε μια τοποθέτηση για το κράτος ως «συμπύκνωση συσχετισμών» (με ιδεολογικούς μπροστάρηδες το ευρωκομμουνιστικό ρεύμα και πολιτικούς την σοσιαλδημοκρατία). Η επαναστατική αριστερά δεν μπόρεσε να συγκρουστεί αποτελεσματικά με τα ιδεολόγημα περί «ουδετερότητας του κράτους»- θεματοφύλακα της κοινωνικής συνοχής αλλά και με τις αντικειμενικά ορισμένες ορθολογικές λειτουργίες απαραίτητες για την ύπαρξη κοινωνικής ζωής, που οργανώνει το αστικό κράτος. Πολύ περισσότερο όταν το κράτος οργάνωσε τομείς της κοινωνικής ζωής όπως η παιδεία και ο πολιτισμός αλλά και η κοινωνική ασφάλιση, με «φιλολαϊκό» πρόσημο, συγκεκριμένα στην Ελλάδα από την πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Και ήταν μια τοποθέτηση που πάταγε σε υλικούς όρους, κάτι που έδωσε προβάδισμα στον μαχητικό ρεφορμισμό τόσο σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο, όσο και σαν μεθοδολογία γραφειοκρατικοποίησης των εργατικών οργανώσεων. Το ελληνικό κράτος οργανώνοντας και βελτιώνοντας την θέση του στο παγκόσμιο καπιταλιστικό πλέγμα, μέσα από έναν ημιαυτοτελή ιμπεριαλισμό στα βαλκάνια και κυρίως από την πρόσδεση του στην λυκοσυμμαχία  της Ε.Ε, μπόρεσε να έχει παραχωρήσεις στο εσωτερικό της εργατικής τάξης, αναπαράγοντας την αυταπάτη γύρω από το «πετυχημένο» μοντέλο του συνδικαλισμού «στενός οικονομικός αγώνας- γραφειοκρατική πολιτική διαμεσολάβηση- απόσπαση». Η σχέση κράτους- κοινωνίας έγινε σε μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού τόσο στενή, σχεδόν ταυτόσημη.

 3. Το κομμάτι εκείνο του επαναστατικού μαρξισμού που διαχωρίστηκε από τον παραδοσιακό, μαζικό ρεφορμισμό, κρατώντας μονοδιάστατα και κενού περιεχομένου τον λενινιστικό ορισμό του κράτους σαν «εργαλείο ταξικής κυριαρχίας», οδηγήθηκαν σε μια καθαρά μιλιταριστική ανάγνωση του κράτους σαν ομάδα κρούσης ενάντια στην εργατική τάξη που σαν τέτοια θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί με τους ίδιους όρους. Αποτέλεσμα το οργανικό συμπλήρωμα του ρεφορμισμού, οι ένοπλες τρομοκρατικές ομάδες που άνθισαν την δεκαετία του 70’ και μετά.

4. Στοιχείο προβληματισμού είναι και η ανάγνωση του σοβιετικού κράτους από την αριστερά. Το ΚΚΕ αναδεικνύοντας την πλευρά των προωθημένων και πρωτόγνωρων κοινωνικών παροχών του «σοσιαλιστικού» κράτους –υγεία, παιδεία, ασφάλιση, αθλητισμός κτλ- και όχι την ουσία του μετασχηματισμού των ίδιων των παραγωγικών σχέσεων, ενίσχυσε το «ιδεώδες» ενός «κράτους πρόνοιας». Το κεφάλαιο απάντησε με ιδεολογικά με το «σκανδιναβικό μοντέλο», περίτρανη που στην συσκευασία της περιείχε και αυξημένες δόσεις δημοκρατίας.

5. Σε εποχές κρίσης τα πράγματα γίνονται πιο ξεκάθαρα. Το κεφάλαιο, επενδύοντας στην «στρατηγική του τρόμου» επιλέγει να κάνει φανερά συντεταγμένη την επίθεση του παίζοντας με την φωτιά. Από την μία πολλαπλασιάζει τον φόβο όταν σε οποιονδήποτε μικρό αγώνα παρουσιάζεται σαν συνασπισμός εργοδοτικών-νομικών αυθαιρεσιών, κυβερνητικών επιλογών, κατευθύνσεων Ε.Ε, προτροπών ΔΝΤ, στήριξη ΕΛΑΣ, παρα-στήριξη Χ.Α από την άλλη ανοίγει τον δρόμο για την εργατική τάξη να δει συνολικά τον εχθρό της και να μην περιοριστεί σε αυταπάτες γύρω από υπουργικές εναλλαγές.

6. «Το κράτος αποτελεί το πολιτικό κόμμα της αστικής τάξης». Και ως τέτοιο, είναι επιλογή του ίδιου του Κεφαλαίου, να εμφανίζεται (στην ίδια λογική με την παρ. 5). Ιδιαίτερα στο σήμερα που οι παραδοσιακές πολιτικές εκπροσωπήσεις και διαμεσολαβήσεις χρεοκοπούν, από την από τα κάτω απονομιμοποίηση τους. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός θα βγει να κατηγορήσει το «παλαιοκομματικό σύστημα που μας έφερε ως εδώ». Πια, δεν θα κυβερνάει η ΝΔ. Αλλά άμεσα το αστικό κοινοβούλιο το ίδιο σε συνδυασμό με υπερεθνικές ολοκληρώσεις. Αυτή η κατεύθυνση διαφαίνεται από τις προτάσεις για αλλαγή του εκλογικού νόμου στις περιφερειακές εκλογές με ενιαία ψηφοδέλτια καθώς και απ’ το εξωτερικό με τις κυβερνήσεις συνεργασίας, τεχνοκρατών κτλ. Είναι ένα επιπλέον δείγμα εκφασισμού και νέου ολοκληρωτισμού. Την οργανωτική ευθύνη επιβολής θα την λαμβάνει το ίδιο το κράτος (μέσα από το νομικόδικαστικό σύμπλεγμα) ενώ οι πολιτικές ευθύνες θα μετατίθενται εικονικά σε άτομα, οδηγώντας και σε μια νέου τύπου «πολιτική των περσόνων».

7. Κλείνοντας. Η επαναστατική αριστερά θα πρέπει να σκύψει με έναν σύγχρονο μαρξιστικό επιστημονικό τρόπο και να αναλύσει τον ρόλο του κράτους στην νέα εποχή, απόπειρα που ήδη ο Γκράμσι είχε αναλάβει αναλύοντας τους «δυτικούς» κρατικούς σχηματισμούς σε αντιδιαστολή με την απολυταρχική τσαρική κρατική μηχανή, με τις ιδιαιτερότητες της ιδεολογικής ενσωμάτωσης, της πολιτιστικής υπεροχής, ευρύτερα την έννοια της «ηγεμονίας» και του «πολέμου θέσεων». Βασικό στοιχείο μιας νέας αντι-κρατικής πολιτικής θα πρέπει να είναι η εργατική αντιπρόταση που θα υπερβαίνει τις υπάρχουσες αντικειμενικά ορθολογικές λειτουργίες του κράτους. Κομμάτι μιας τέτοιας αντιπρότασης θα πρέπει να είναι δομές αυτοοργάνωσης, αλληλεγγύης και αυτοδιεύθυνσης της ίδιας της εργατικής τάξης. Εγχειρήματα που θα βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση με την καπιταλιστική κερδοφορία, που θα (υπερ)καλύπτουν τομείς που καταστρέφει το αστικό κράτος όχι σαν ΜΚΟ, αλλά απ’ την σκοπιά της οικοδόμησης μιας νέας ταξικής ταυτότητας και αυτοπεποίθησης, με ορίζοντα της τομή της επανάστασης. Που θα καλλιεργούν ένα νέο αξιακό πρότυπο ενάντια στην κοινωνία του θεάματος και της κατανάλωσης.

8. Αντί επιλόγου. Όπως πολλοί σύντροφοι έχουν πει, μας βαραίνει ακόμα η ιστορική ήττα του 1989. Ήταν μια εποχή που ντρεπόσουν να πεις ότι είσαι κομμουνιστής. Το χειρότερο βέβαια δεν ήταν ότι χιλιάδες απέταξαν την κομμουνιστική τους ταυτότητα, για να ακολουθήσουν πιο πετυχημένες πορείες πολιτικού καριερισμού. Το χειρότερο είναι ότι από τότε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων ντρέπονται να δηλώσουν, να αυτοχαρακτηριστούν και να υπερηφανευτούν ότι είναι εργάτες. Ότι είναι εκμεταλλευόμενοι, με συνείδηση της εκμετάλλευσής τους και ότι εκ των πραγμάτων «κρατάνε στα χέρια τους, τους κινητήριους ιμάντες του σύμπαντος». Κάθε σύγχρονη κομμουνιστική αναζήτηση, αν δεν έχει στον πυρήνα της την επαναθεμελίωση πρώτα και κύρια της εργατικής συλλογικής συνείδησης, ταυτότητας, περηφάνιας θα είναι καταδικασμένη να χάσει.

Κουβαράς Σταύρος, ΟΒ Φιλοσοφικής της Οργάνωσης Σπουδάζουσας Αθήνας της ν.Κ.Α.