Κώστας Τζιαντζής: Παντοτινός μας σύντροφος οι ιδέες και οι πράξεις του

Άρθρο του Δημήτρη Δεσύλλα στο ΠΡΙΝ, Αφιέρωμα: Δέκα χρόνια χωρίς τον Κώστα Τζιαντζή

Ο Κώστας Τζιαντζής ήταν ένας σύγχρονος επαναστάτης που αρνήθηκε την τάξη του, περιφρόνησε τη βολή του και με την διανοητική πανοπλία του περπάτησε στους κακοτράχαλους δρόμους της ταξικής πάλης. Για να πάρει ο εργάτης «όλο το καρβέλι του πλούτου» που παράγει και του πολιτισμού που δημιουργεί. Ήταν η ενσάρκωση της ανιδιοτέλειας, η ακραία εφαρμογή της απαίτησης του Τσε: «Όλα για τους άλλους, τίποτα για εμάς»!

Συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από τότε (1/11/2011) που έφυγε από κοντά μας ο αγαπημένος σύντροφος, φίλος και αδελφός, ιδιοφυής επαναστάτης, οραματιστής κομμουνιστής Κώστας Τζιαντζής. Χρόνος ελάχιστος μπροστά στην αιωνιότητα της ταξικής πάλης και την απεραντοσύνη των σκοπών μας. Χρόνος αρκετός για να αποτιμήσουμε βαθύτερα την καθοριστική συμβολή του στη συλλογική μας προσπάθεια για σύγχρονη κομμουνιστική Αριστερά. Αποτίμηση με κριτήριο την «απόλυτη κυριαρχία του παρόντος πάνω στο παρελθόν αλλά και στο μέλλον», όπως έλεγε ο ίδιος.

Ο Κώστας Τζιαντζής ήταν ένας ξεχωριστός άνθρωπος με πρωτότυπη σκέψη, οραματική έμπνευση, ανατρεπτικό χιούμορ και ποιητική ματιά. Με βαθιά γνώση του μαρξισμού και του συνολικού επαναστατικού πολιτισμού. Με πρωταγωνιστικό ρόλο στο αντιδικτατορικό κίνημα, στη δημιουργία της αντι-ΕΦΕΕ και της ΚΝΕ, στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, στην αντίσταση απέναντι στην υποταγή και τον εκφυλισμό της Αριστεράς, με κορυφαία εκδήλωση τη μαζική αριστερή ρήξη του 1989. Είχε ηγετικό ρόλο και συνεισέφερε αποφασιστικά σε όλες τις συλλογικές μας προσπάθειες: Στο τολμηρό εκδοτικό εγχείρημα του Πριν, αρχικά περιοδικό και μετά βδομαδιάτικη ανατρεπτική εφημερίδα. Στη συγκρότηση του ΝΑΡ, όχι για «διόρθωση της δεξιάς γραμμής του ΚΚΕ και επιστροφής μας σ’ αυτό», ούτε ως «λέσχης θεωρητικών συζητήσεων» ή «συντονιστικό των κινημάτων», αλλά ως μεταβατικής κομμουνιστικής οργάνωσης προς το σύγχρονο Κομμουνιστικό Πρόγραμμα και Κόμμα. Συμβολή στον δύσκολο αγώνα για ταξική ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος, για Νέο Εργατικό Κίνημα ανατρεπτικής χειραφέτησης. Στις επίπονες διαδικασίες για συγκρότηση μαζικής μετωπικής αντικαπιταλιστικής- επαναστατικής Αριστεράς, ανεξάρτητης από τη δορυφοροποίηση, ενσωμάτωση, ακύρωσή της γύρω από τη διαχειριστική και ρεφορμιστική Αριστερά. Κυρίως είχε πολύπλευρη συμβολή στη συλλογική, θεωρητική και οργανωτική μας προσπάθεια για την επαναθεμελίωση του σύγχρονου Κομμουνιστικού Προγράμματος και Κόμματος, που απαιτούν οι εκρηκτικές αντιθέσεις και οι υλικές δυνατότητες της εποχής μας.

Εκτιμώντας τη συνολική προσφορά του, ο Κώστας Τζιαντζής ήταν ένας σύγχρονος επαναστάτης που αρνήθηκε την τάξη του, περιφρόνησε τη βολή του και με την διανοητική πανοπλία του περπάτησε στους κακοτράχαλους δρόμους της ταξικής πάλης. Για να πάρει ο εργάτης «όλο το καρβέλι του πλούτου» που παράγει και του πολιτισμού που δημιουργεί. Ήταν η ενσάρκωση της ανιδιοτέλειας, η ακραία εφαρμογή της απαίτησης του Τσε: «Όλα για τους άλλους, τίποτα για εμάς»! Ήταν ένας πηγαίος διαπαιδαγωγητής, όχι συνήθης «αφ’ υψηλού» καθοδηγητής, του «εμείς» συνεπής υπερασπιστής. Βοήθησε απλόχερα στη διαπαιδαγώγηση και την ανάδειξη πολλών συντρόφων και νέων κομμουνιστών. Αδιάλλακτος με τους ταξικούς αντιπάλους, διαλλακτικός και στοργικός με τους συντρόφους, ειδικά σε στιγμές ταλαντεύσεων, ανακολουθιών και υπαναχωρήσεων. Δεν χάριζε κανέναν στον αντίπαλο. Εχθρικός σε κάθε αυτάρκεια και ημιμάθεια, αυστηρά απαιτητικός από τον εαυτό του και από τους συντρόφους του. Λοιδορούσε τις μικρότητες όπου τις συναντούσε, γενικά στην Αριστερά, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Στις πιο μεγάλες στιγμές, οι πιο μικροί άνθρωποι, κάνουν τα πιο μικρά πράγματα, νομίζοντάς τα για μεγάλα». Είχε πλήρη συναίσθηση των ορίων και των μεγεθών μας, της ανωριμότητας και των αντιφάσεών μας. Αντιφάσεις που πάλευε να τις υπερβούμε συλλογικά.

Σήμερα που ζούμε την πανδημία της βαρβαρότητας του ολοκληρωτικού καπιταλισμού, του ανορθολογισμού και του σκοταδισμού. Τώρα που ξαναστήνονται «μυστικές αγχόνες σε κάθε πόρτα ενεδρεύοντας τον ύπνο». Στις νέες εξεγέρσεις που ωριμάζουν, όλοι εμείς που αγαπήσαμε «μια τρικυμία καινούργια», πατάμε γερά στην πολύπλευρη και ποιοτική συμβολή του Κώστα Τζιαντζή. Οι ιδέες και οι πράξεις του ανήκουν στο μέλλον του κομμουνισμού, της πλήρους απελευθέρωσης του κοινωνικού ανθρώπου. Ανήκουν κυρίως στο παρόν της επείγουσας επαναθεμελίωσης του σύγχρονου Κομμουνιστικού Προγράμματος και Κόμματος, που απαιτούν οι εργαζόμενοι και η εποχή μας.

Τρεις παρεμβάσεις του Κώστα Τζιαντζή:

Με την παράταξη της νέας επαναστατικής επαγγελίας

Τρεις χαρακτηριστικές παρεμβάσεις του Κώστα Τζιαντζή δείχνουν την ποιότητα της συμβολής του. Σε άρθρο του στο Πριν στις 2/4/1995 για τον Νίκο Μπελογιάννη έγραφε: «Ο Μπελογιάννης πρακτικά, πολιτικά, θεωρητικά, ήταν γέννημα των αντιφάσεων του κινήματος της εποχής του. Ωστόσο, ο ίδιος με την απολογία του και τη γενικότερη στάση του, έβαλε σε δοκιμασία την “αντοχή” της εποχής του και του κινήματός του… Ο θρύλος του πλάστηκε κυρίως από τις βαθύτερες, έστω και όχι επαρκώς συνειδητοποιημένες ανάγκες του κόσμου, του αριστερού κινήματος και των εργαζομένων για μια νέα επαναστατική πορεία, πάνω από τις ήττες, τα λάθη, τη θλιβερή αντιφατικότητα της πολιτικής τους και των ιδεών τους, πάνω από την περιβόητη 3η Συνδιάσκεψη του ’50 (που όπως πάντα έβγαζε λάδι μόνο την τότε ηγεσία), πάνω από τις ανθρωποφαγίες τύπου Πλουμπίδη και Καραγιώργη και κυρίως πάνω από τους φρικτούς φόβους τους μήπως τόσοι αγώνες είναι ίσως καταδικασμένοι να βυθίζονται τελικά κάθε φορά στις Βάρκιζες και τις Γιάλτες».

Στο κείμενό του στην έκδοση Κεφαλλονίτες και Ιθακίσιοι στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 (αφιερωμένη στον σύντροφο Χάρη Γαϊτανίδη, που έφυγε στις 19/1/1988) υπογράμμιζε: «Η αντιδικτατορική πάλη χωρίζεται σε δύο περιόδους και σε δύο γενικά παρατάξεις, αντίθετες μεταξύ τους αλλά και σφιχταγκαλιασμένες στον πολιτικό χώρο και χρόνο. Η πρώτη είναι η περίοδος και η παράταξη των λυγμών της προδομένης δημοκρατίας. Η δεύτερη (κυρίως από το ’71 περίπου και μετά) είναι η περίοδος-η παράταξη μιας νέας επαναστατικής επαγγελίας που αρχίζει να σιγοτραγουδά σε διάφορες παραλλαγές. Στην πρώτη ηγεμονεύουν οι διαμαρτυρίες για τον καταποντισμένο εκσυγχρονισμό του μεταπολεμικού αστικού συστήματος. Η δεύτερη φωτίζεται από τις παλιές και τις καινούργιες υποσχέσεις των αντάρτικων, απ’ τον κόκκινο Οκτώβρη και τα μαύρα μάτια του Τσε, απ’ τις ξαναγεννημένες, σοφές και ταυτόχρονα αμάθητες, επαναστατικές απόπειρες σαν τον Μάη ’68 ….. Η δικτατορία ηττήθηκε, ανατράπηκε, γιατί τελικά ο επαναστατικός αγώνας, η ριζική επαναστατική προοπτική μπήκαν ξανά στη ζωή, απείλησαν μ’ ένα καινούργιο ξεκίνημα».

Σε άρθρο του στο Πριν στις 1/9/1991 με τίτλο «Από τη μυθολογία στην επιστήμη» τόνιζε τα εξής, με αφορμή τη διάλυση της ΕΣΣΔ και του ΚΚΣΕ: «Η σύνδεση της διπλής πείρας της επανάστασης και της κατάρρευσης, πάνω απ’ όλα δικαιώνει την κομμουνιστική προοπτική κάθε επαναστατικού κινήματος της εποχής μας ….. Η Επαναστατική Αριστερά έχει μπροστά της μια μακριά και τρομερά δύσκολη πορεία για τη συγκρότησή της. Ο Μαρξ μετέτρεψε την ουτοπία του σοσιαλισμού σε επιστήμη. Ο Λένιν την επιστήμη σε υλική δύναμη των μαζών. Οι γραφειοκρατικές ηγεσίες του κομμουνιστικού κινήματος καπηλεύτηκαν, ιδιοποιήθηκαν και παραχάραξαν την επιστήμη, τη δύναμη και την επαναστατική διάθεση των μαζών κι άφησαν στους κομμουνιστές τα συντρίμμια μιας επαναστατικής μυθολογίας. Η επαναστατική Αριστερά της εποχής μας, αξιοποιώντας τις νέες δυνατότητες της εργατικής τάξης, πρέπει να μετατρέψει ξανά αυτή τη μυθολογία σε επιστήμη, σε σύγχρονη επαναστατική θεωρία και πράξη».

Ο σύντροφος Κώστας εργάστηκε αθόρυβα σ’ αυτό το υψηλό καθήκον. Με κριτήριο «μια βαθύτερη τομή από εκείνη του Λένιν», όπως απαιτούσε συχνά. Έβαλε τη σφραγίδα του σε όλες τις θεωρητικές επεξεργασίες και αναλύσεις που οδηγούν και σήμερα τα βήματά μας, όπως είναι: Ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός και η θεωρητική προσέγγιση των μεταβατικών κοινωνιών προς τον κομμουνισμό (1ο Συνέδριο ΝΑΡ, 1998). Ο βαθύτερα ταξικός χαρακτήρας του πολέμου στη νέα εποχή και τα σύγχρονα καθήκοντα του αντιπολεμικού κινήματος (σχετική μπροσούρα). Οι σχέσεις οικονομικού-πολιτικού αγώνα και στρατηγικής-τακτικής, με τη στρατηγική στο τιμόνι. Η εργατική πολιτική, η συνύπαρξη και αντιπαράθεση των τάσεων χειραφέτησης και υποταγής στην εργατική τάξη, η ανάγκη για νέο εργατικό κίνημα (δύο σχετικά άρθρα του στο Πριν, στις 14 και 21/5/1995). Κυρίως για το «κόμμα με την ευρεία και ιστορική έννοια του όρου» (σημαντικό βοήθημα σ’ αυτό, το βιβλίο του Για το Επαναστατικό Υποκείμενο στην εποχή μας, εκδόσεις Τόπος 2014).

Υποστήριζε με πάθος την αντίληψη «κόμμα και μέτωπο για το εργατικό κίνημα και όχι εργατικό κίνημα για το κόμμα και το μέτωπο», κόμμα μέχρις ότου να καταργηθούν κάθε καταπίεση και όλα τα κόμματα. Στη σύγχρονη κομμουνιστική κοινωνία που οραματιζόταν ο πολιτισμός και η αντιπαράθεση των πολιτιστικών ρευμάτων θα γίνουν η κινητήρια δύναμη της επαναστατικής ανάπτυξης της κοινωνικής ατομικότητας και της πλήρους απελευθέρωσης του κοινωνικού ανθρώπου.

Την πολύτιμη συνεισφορά του συντρόφου Κώστα στην προσπάθειά μας, την κρατάμε στο συλλογικό κεκτημένο μας. Τη μελετάμε βαθύτερα, την αξιοποιούμε σήμερα πιο ώριμα και δημιουργικά. Με κριτικό αλλά και αυτοκριτικό τρόπο, γιατί κάποιες φορές υποτιμήσαμε και αδικήσαμε ορισμένες κρίσιμες παρεμβάσεις του στην πορεία του ΝΑΡ.

Δημήτρης Δεσύλλας, Νοέμβρης 2021