Για την πρόταση Προγραμματικής Διακήρυξης

Πρόταση προγραμματικής διακήρυξης

ΜΗ ΜΟΥ ΞΥΠΝΑΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

α) Πρόβλημα ορισμών: Ως "εργατική δημοκρατία" ορίζονται και η δικτατορία του προλεταριάτου και ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. (σελ 28 και σελ 48 θεση 3). Και οι δύο εκφράσεις είναι λάθος (όχι γιατί δεν ήταν τόσο έξυπνοι οι κλασικοί για να τους σκεφτούν αυτοί, αλλά είναι όροι που δεν αποδίδουν με σαφήνεια τη διαδικασία ή το μοντέλο λειτουργίας που περιγράφουν).

Δεν θα άλλαζε δηλαδή η κριτική μου, ακόμα και αν ξεχωρίζαμε τις λέξεις πχ εργατική δημοκρατία Ι και εργατική δημοκρατία ΙΙ (εφ' όσον δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τους παραπάνω ορισμούς τους "καταδικασμένους στη λαϊκή συνείδηση").

α 1) Ο όρος «δικτατορία του προλεταριάτου», δεν θα μπορούσε ποτέ να αντικατασταθεί από τον όρο «δημοκρατία του προλεταριάτου» και εν συνεχεία με τον όρο «δημοκρατία της εργατικής τάξης», (επειδή ο όρος προλεταριάτο μπορεί να ακούγεται λίγο βαρύς) και ίσως λίγο αργότερα δημοκρατία των εργαζομένων (γιατί και η εργατική τάξη σαν όρος μπορεί να είναι λίγο μπανάλ) και δεν ξερω γω τι άλλο.

Ο όρος «δικτατορία του προλεταριάτου» υποδηλώνει ακριβώς την "καταπίεση" που θα ασκεί η εργατική τάξη με τα σύμμαχα της στρώματα στα υπολείμματα -ας το πούμε έτσι- της αστικής τάξης, σε όλους όσους έχουν συμφέρον να γυρίσουν πίσω το ποτάμι της ιστορίας. Την "καταπίεση" που θα ασκεί η εργατική τάξη ακόμα και στα σύμμαχα της στρώματα, που λόγω της μη εξάλειψης της ατομικής ιδιοκτησίας (τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια οικοδόμησης του σοσιαλισμού), είναι πιθανόν να υποστηρίξουν (εννοώ παίρνοντας ενεργά μέρος) διαδικασίες παλινόρθωσης του καπιταλισμού. Αυτό θα πρέπει να το δούμε ιδιαίτερα, σε συνδυασμό με την ύπαρξη μικρού αγροτικού κλήρου στην Ελλάδα και την αδυναμία καλλιέργειας μεγάλων εκτάσεων με εξελιγμένο μηχανολογικό εξοπλισμό, (βιομηχανοποίηση της αγροτικής παραγωγής) και συνεπώς την πιθανή ύπαρξη αγροτιάς με μικρό κλήρο, από την οποία ενδεχομένως να εξαρτώνται και ορισμένες περιοχές (πχ νησιά).

Η "καταπίεση" αυτή, η δικτατορία μιας τάξης πάνω στις άλλες, σε διαφορετικό βαθμό βέβαια ανάλογα με τη θέση τους στην παραγωγή -ασχετο αν είναι εμφανής η όχι- είναι η ουσία των ταξικών κοινωνιών και όχι η "δημοκρατία" εντός της αστικής τάξης (ή των κυρίαρχων τάξεων γενικότερα).

α 2) Ο όρος «δημοκρατικός συγκεντρωτισμός» είναι ένας λενινιστικός όρος που περιγράφει το μοντέλο λειτουργίας των μπολσεβίκων, για να μπορέσουν να αντιπαρατεθούν στη σιδερένια φτέρνα της ρώσικης μπουρζουαζίας. Ένα μοντέλο που προσιδίαζε στην οργάνωση της παραγωγής τότε, (μεγάλα εργοστάσια και συγκεντροποιημένη παραγωγή). Βλέποντας τις εξελίξεις στον σύγχρονο καπιταλισμό, θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει ότι έκλεισε αυτός ο κύκλος ταξικής αντιπαράθεσης, ότι εφ' όσον η εργατική τάξη "δουλεύει αλλιώς", θα πρέπει να της αντιστοιχίσουμε ένα άλλο μοντέλο λειτουργίας του κόμματός της.

Κατ' αρχάς να δούμε λίγο τις αλλαγές στον τρόπο εργασίας της σύγχρονης εργατικής τάξης. Και ας πάρουμε ένα παράδειγμα μιας αναπτυγμένης τεχνολογικά χώρας και όχι την Ελλάδα. Δουλεύει (η εργατική τάξη), εξ' αποστάσεως μέσω Η/Υ, που συνεπάγεται πολυδιάσπαση και κατακερματισμό. Ο κατακερματισμός είναι μία άλλη πονεμένη ιστορία και το κυρίαρχο σ' αυτόν δεν είναι τόσο ο κατακερματισμός ο "χωρικός" -ότι δουλεύει η εργατική τάξη σε μικρότερες μονάδες παραγωγής σε σχέση με τις αρχές του αιώνα- φαινόμενο που είναι απόλυτα φυσικό και εξηγείται λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας και την επακόλουθη μετατροπή των επιχειρήσεων εντάσεως εργασίας σε εντάσεως κεφαλαίου, όσο ο κατακερματισμός της κατάρτισης, της γνώσης. Για παράδειγμα  σε μια τεχνική εταιρεία, από αυτόν που θα σχεδιάσει το έργο μέχρι τον εργοδηγό δουλεύουν 5-6 διαφορετικά "πτυχία" μηχανικού.

Ας πάρουμε όμως ως γενικό κανόνα το μοντέλο εργαζόμενου που περιέγραψα παραπάνω (γεγονός που δεν ισχύει, ενδεχομένως καθόλου στην «καθυστερημένη» τεχνολογικά Ελλάδα, αλλά ούτε υπάρχει ως ισχυρή μειοψηφική τάση ακόμα στις πιο αναπτυγμένες τεχνολογικά χώρες).

Ακόμα και σε αυτούς τους εργαζόμενους όμως, θα διακινδυνεύαμε ένα μοντέλο οργάνωσης χαλαρό, που θα ανταποκρίνεται στην "χαλαρή" σχέση που έχουν με τον εργοδότη (δεν πηγαίνουν σε κάποιο χώρο εργασίας και δεν έχουν συγκεκριμένο ωράριο), ένα μοντέλο που θα τους οδηγούσε σε απολύσεις και ενδεχομένως σε διώξεις, από την πρώτη, την παραμικρή όξυνση της ταξικής πάλης; Η μήπως θεωρεί κανείς ότι η "χαλαρή" σχέση με τον εργοδότη θα συνεχίσει να υπάρχει και αφού αρχίσουν να ζητάνε αυξήσεις, καλύτερη ασφάλιση κτλ.;

Το κύριο που πρέπει να δούμε είναι ότι ο καπιταλισμός συνολικά, γίνεται περισσότερο "συγκεντρωτικός". Ότι οι καπιταλιστές καρπώνονται μεγαλύτερο μερίδιο του παραγόμενου πλούτου από οποιαδήποτε άλλη περίοδο της βιομηχανικής εποχής. Θεωρώ ότι αυτό θα πρέπει να προταχθεί, δηλαδή η μεγαλύτερη από ποτέ συγκεντροποίηση του παγκοσμίως παραγόμενου πλούτου σε λιγότερα χέρια. Έτσι ή αλλιώς οι εργάτες οπουδήποτε και αν δουλεύουν, στην Κίνα ή στην Καλιφόρνια παράγουν υπεραξία για τους καπιταλιστές. Εμείς θα πρέπει να εστιάσουμε εκεί, δηλαδή στην ενιαιότητα και στην ενότητα της εργατικής τάξης. Οι συγκεκριμένες μορφές και τρόποι απόσπασης υπεραξίας απ' αυτήν, ναι μεν έχουν καθοριστικό ρόλο για την δράση των κομμουνιστών μέσα σ' αυτήν, αλλά σε δεύτερο επίπεδο (στο επίπεδο του τρόπου της προσέγγισης, στο επίπεδο των αιτημάτων, στο επίπεδο της μαζικοποίησης της δράσης κτλ).

Θεωρώντας λοιπόν τον καπιταλισμό ως ένα «ενιαίο» σύστημα δεν είναι δυνατόν να έχουμε διαφορετικές «ταχύτητες» και τρόπους οργάνωσης σε ένα κομμουνιστικό κόμμα ή οργάνωση. Η «ταχύτητα» θα είναι μία: Η μέγιστη δυνατή οργάνωση δυνάμεων, απέναντι στην οργανωμένη δύναμη- αντίδραση των καπιταλιστών. Δύναμη που πηγάζει από την συγκέντρωση του πλούτου σε λίγα χέρια (το ζήτημα δεν είναι μόνο η συγκέντρωση του πλούτου σε λίγα χέρια, όσο η πολιτική ισχύς που συνεπάγεται αυτή).

Η μόνη απάντηση που έχει δώσει το κομμουνιστικό κίνημα μέχρι τώρα, είναι ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός που δεν είναι ένα "άθροισμα" δύο λέξεων δημοκρατία + συγκεντρωτισμός αλλά ένα μοντέλο λειτουργίας μιάς οργάνωσης, που ή υπάρχει ή όχι. Δεν είναι δηλαδή ένα μίγμα που βάζει ο καθένας τα "υλικά" της αρεσκείας του, που μπορεί να κάνει ένα μίγμα με 80% δημοκρατία και 20% συγκεντρωτισμό, ή το ανάποδο.

Αν η απάντηση στο ερώτημα «θέλουμε να δρούμε ενιαία και να υλοποιούμε ότι αποφασίζουμε; (όπως το αποφασίζουμε, αν το αποφασίζουμε) είναι ΝΑΙ και δεν θέλουμε να συνεχίσουμε να είμαστε ένα σκορποχώρι όπως μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, πρέπει να δεχτούμε ως μοντέλο λειτουργίας το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. (Να σημειώσω εδώ οτι μετά τη δημιουργία της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, έχουμε βελτιωθεί πολύ στον τομέα αυτόν, αλλά αυτό είναι κάτι που πρέπει να πιστωθεί σε άλλες δυνάμεις του μετώπου). 

β) Αποτίμηση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» κυρίως η εμπειρία της ΕΣΣΔ και δευτερευόντως η Πολιτιστική Επανάσταση της Κίνας: (σελ. 24/25/26, θέση 7). Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε ως ιδεολογικό πολιτικό ρεύμα, δεν φτάνει μόνο η αγωνιστικότητα που μας διακρίνει. Πρέπει να κατακτήσουμε μετά από συζητήσεις και αντιπαραθέσεις μια θέση για την εξέλιξη των καθεστώτων του "υπαρκτού σοσιαλισμού", ειδικά στην ΕΣΣΔ και στην Κίνα.

Η θέση, ειδικά για την ΕΣΣΔ "ακυρώθηκε" το ένα "ακυρώθηκε" το άλλο, δεν εξηγεί γιατί ακολουθήθηκε αυτή η συγκεκριμένη εξέλιξη, μέσω ποιού μηχανισμού, ποιες ήταν οι αντιτιθέμενες δυνάμεις και γιατί κατέληξε η ιστορία εκεί που κατάληξε (θα μπορούσε να ήταν διαφορετική η κατάληξη  για παράδειγμα, ή η επανάσταση  είναι ένα είδος κλειστού κύκλου, που καταλήγει πάντα στον καπιταλισμό?).

Η ανάλυση για την Πολιτιστική Επανάσταση, πέραν του γεγονότος οτι έπρεπε να ήταν μεγαλύτερη, τουλάχιστον για το λόγο της ανάμιξης τους σε αυτήν, εκατομμυρίων κομμουνιστών, αν όχι για τίποτα άλλο (επειδή έθεσε ζητήματα αντιμετώπισης της Γραφειοκρατίας, επειδή έθεσε ζητήματα στα Κ.Κ. εκείνη την περίοδο, επειδή διαμόρφωσε ιδεολογικά ρεύματα), παρουσιάζεται με τέτοιο τρόπο, (όχι εσκεμμένα προφανώς), από τον οποίο φαίνεται μια γραμμική εξέλιξη, από αυτήν, στην Τιεν Αν Μεν και στον σύγχρονο κινέζικο καπιταλισμό.

Πάντως όπως παρουσιάζεται η ιστορία και η εξέλιξη και στις δύο χώρες, φαίνεται οτι όπως και να πάμε, δηλαδή και με τη Γραφειοκρατία και ενάντια στη Γραφειοκρατία, πάλι χαμένοι είμαστε. Δηλαδή θεωρώ οτι μια σοβαρή αποτίμηση των εξελίξεων στις χώρες αυτές, θα έδινε στις θέσεις και στις απόψεις μας, μια πιο αισιόδοξη αύρα. Δεν ισχυρίζομαι οτι θα πρέπει όλη αυτή η τεράστια δουλειά να γίνει τώρα. Θα πρέπει όμως να 'χουμε κατά νού οτι πρέπει να γίνει.

Έκανα την ανάλυση για το α) και το β) επειδή θεωρώ ότι υπάρχει μια κοινή γραμμή που τα  συνδέει.  Είναι η άποψη ότι δεν μπορούμε ακόμα να μιλήσουμε για γεγονότα που δεν απέχουν πολύ χρονικά, δεν μπορούμε να βγάλουμε απόφαση χωρίς να έχουμε όλα τα στοιχεία. Η άποψη οτι δεν μπορούμε να δεχτούμε διαδικασίες και μοντέλα λειτουργίας που έχουν "αποτύχει" στην πράξη. Είναι όλες αυτές οι θεωρίες που τις είχαμε απορρίψει, από το '90 και μετά, χωρίς σοβαρή συζήτηση, με μοναδικό κριτήριο οτι ανήκαν στον "πολιτισμό" ενός κομμουνιστικού κινήματος που απέτυχε, κατέρρευσε, οικοδόμησε εκμεταλευτικά καθεστώτα. Όλα αυτά είναι σωστά, αλλά δεν προτάθηκε ποτέ, ολοκληρωμένα ή όχι, ένας εναλλακτικός δρόμος. 

Αν δεν κλείσουμε τους λογαριασμούς μας με το παρελθόν, δεν υπάρχει περίπτωση να μακροημερεύσουμε σαν οργάνωση που θέλει να έχει και ένα ιδεολογικό πολιτικό λόγο και όχι μόνο να είμαστε το πιο μαχητικό και μαχόμενο τμήμα της επαναστατικής Αριστεράς.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ

Η ανάλυση για τον ολοκληρωτικό καπιταλισμό είναι πολύ πίσω από την αντίστοιχη των «θέσεων του Πανελλαδικού σώματος του ΝΑΡ για την κρίση», γιατί ενώ εκεί φαινόταν κάποια στοιχεία που τον σηματοδοτούν, εδώ δεν φαίνεται τίποτα.  Γεγονός που είναι πολύ περίεργο, γιατί προιούσης της κρίσης θα έπρεπε τα φαινόμενα πολυεθνικών πολυκλαδικών μονοπωλίων, συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του πλούτου/ μονάδων παραγωγής, συνδυασμού παραγωγικού με τον χρηματοπιστωτικό βραχίονα, να βαίνουν συνεχώς ισχυροποιούμενα. Να γίνεται συνεπώς εμφανέστερη και ξεκάθαρη αυτή η νέα βαθμίδα του ιμπεριαλισμού. Αντιθέτως δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για αυτόν. Το περίεργο της υπόθεσης είναι οτι ενώ υπάρχει αυτή η ένδεια  στοιχείων για τον ολοκληρωτικό καπιταλισμό, υπάρχει μια πολύ εκτενής ανάλυση του Μαρξ, για τον καπιταλισμό των μέσων του 19^ο αιώνα! Σημειώνω μόνο δύο αποσπάσματα για να μην κουράσω τον αναγνώστη : «Το τμήμα της υπεραξίας που επενδύεται κάθε φορά σε νέα μέσα παραγωγής (αναπτύσσοντας την παραγωγικότητα της εργασίας) τείνει να είναι όλο και μεγαλύτερο από το τμήμα που επενδύεται σε ζωντανή εργασία η οποία αποτελεί τη μοναδική πηγή υπεραξίας» (σελ.11 θέση 4). Και πιο ξεκάθαρα: «Ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός υποδουλώνει με πρωτόγνωρο τρόπο όλο το είναι των εργαζομένων. Ο μισθωτός εργάτης υπάγεται στο κεφάλαιο καθολικά κτλ.».

Και οι δύο παραπάνω θέσεις, είναι η πραγματικότητα της εποχής του Μαρξ, (δικά του είναι και τα αποσπάσματα), δηλαδή εδώ και ενάμισι αιώνα (Θα ήμουν ακριβέστερος αν έλεγα από την βιομηχανική επανάσταση και την πρώτη μανιφακτούρα).  Και η πρώτη θέση του Μαρξ για την αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου και η δεύτερη για την καθολική υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο, δεν μας «προχωράνε» στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό ούτε κατά ένα χιλιοστό. Ίσχυαν, ισχύουν και θα ισχύουν σε οποιοδήποτε στάδιο του καπιταλισμού.

Για να μην παρεξηγηθώ να τονίσω ότι δεν διαφωνώ κατ' αρχήν, με τη θέση για τον ολοκληρωτικό καπιταλισμό. Είναι βέβαια ένα ζήτημα το αν έχουν αλλάξει οι όροι (αν έχει προστεθεί κάποιος), τους οποίους χρησιμοποίησε (όρισε) ο Λένιν για να εισαγάγει την έννοια του μονοπωλιακού καπιταλισμού (ιμπεριαλισμού). Βέβαια είναι πολύ φυσικό να ισχυριστεί κάποιος οτι και μόνο με τη μετατροπή της ποσότητας σε νέα ποιότητα, μπορεί να δικαιολογηθεί η νέα βαθμίδα του ιμπεριαλισμού. Αυτό όμως θα πρέπει να το δείξουμε με στοιχεία (πίνακες και διαγράμματα ), με τα οποία να τονίζεται αυτή η μετατροπή της ποσότητας σε ποιότητα (αν δεν μπορούμε να προσθέσουμε και άλλους όρους -εννοώ στους ήδη υπάρχοντες και στους ήδη ορισμένους από τον Λένιν- όταν κατέδειξε το νέο στάδιο του καπιταλισμού, τον ιμπεριαλισμό) και όχι να το στηρίζουμε σε θέσεις του Μάρξ που είχαν ισχύ ακόμα και στον τον καπιταλισμό του ελεύθερου ανταγωνισμού.  Το δεύτερο  που θα πρέπει να κάνουμε είναι να ξεκαθαρίσουμε της αλλαγές που επιφέρει  η νέα αυτή ανάλυση στην πολιτική μας γραμμή. Να τονίσω οτι το ΝΑΡ δεν είναι πανεπιστήμιο ή λέσχη διανοουμένων, αλλά προσπαθεί να εξηγήσει τον κόσμο με σκοπό να τον αλλάξει. 

Θεωρώ οτι οι θέσεις στην ανάλυση αυτή (για τον ολοκληρωτικό καπιταλισμό) είναι πολύ αδύναμες και το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε, είναι να ενσωματώσουμε σε αυτές μερικές παραγράφους των θέσεων του Πανελλαδικού σώματος του ΝΑΡ για την κρίση, γιατί όσοι διαβάζουν τις θέσεις δεν είναι δυνατόν να έχουν διαβάσει όλα τα ντοκουμέντα μας. Εννοείται δηλαδή, οτι αναφέρουμε στις θέσεις για το συνέδριο όλη τη θεωρία, ιδεολογία και πολιτική γραμμή που έχουμε αποκρυσταλλώσει στο διάστημα μεταξύ δύο συνεδρίων σ' ένα κείμενο που μπορεί να διαβάσει και οποιοσδήποτε δεν είναι μέλος του ΝΑΡ, γιατί υποτίθεται οτι απευθυνόμαστε σε ένα ευρύτερο ακροατήριο. (Έτσι λέμε τουλάχιστον).

 Γιώργος Ιντζιρτζής, Ο.Β. Δημοσίου ΝΑΡ Αθήνας