Το ιδιωτικό χρέος και η επιχείρηση ομηρίας και συγκέντρωσης γης και ακινήτων –επιδράσεις

Παρέμβαση της σ. Κικής Βάσσου, στον 1ο κύκλο της Προσυνεδριακής Διημερίδας του ΝΑΡ για τον σύγχρονο ελληνικό καπιταλισμό, Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2017. 

θέμα 1ου κύκλου της διημερίδας: "Πλευρές της δράσης του κεφαλαίου στην Ελλάδα, κρίση και καπιταλιστική ανασυγκρότηση στην εποχή των ευρωμνημονίων"

Οι τεράστιες, πολύμορφες και πολυεπίπεδες εξελίξεις στους κόλπους του ελληνικού κεφαλαίου περιλαμβάνουν ιδιαίτερης σημασίας εξελίξεις και στον τομέα των ακινήτων - ιδιοκτησίας γης, όπως επισημαίνεται στη Θέση 16.

Η καπιταλιστική ανάπτυξη της επόμενης μέρας δίνει έμφαση στην εντατική ανάπτυξη του τομέα τουρισμού και παραθερισμού μέσα από την εκχώρηση στο κεφάλαιο όλης της δημόσιας περιουσίας σε γη και ακίνητα. Προσβλέπει, παράλληλα, στη ριζική αλλαγή του τρόπου που έχει αναπτυχθεί μεταπολεμικά η οικονομική δραστηριότητα στον κλάδο της οικοδομής και της εκμετάλλευσης γης και ακινήτων. Τα χαρακτηριστικά της κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού και οι επιλογές για την αντιδραστική ανασυγκρότησή του μπορούν να μας οδηγήσουν στην εκτίμηση ότι το βάρος θα δοθεί στη συγκεντροποίηση από τα μεγάλα κεφάλαια της εκμετάλλευσης γης και έτοιμων ακινήτων με παράλληλη συνεχή υποβάθμιση του κλάδου της κλασικής οικοδομικής δραστηριότητας για παραγωγή - πώληση κατοικίας και άλλης χρήσης ακινήτων μεσαίου και μικρού μεγέθους. Τα κεφάλαια που δραστηριοποιούνται στην οικοδομή ξέρουν να μετρούν ότι δεν μπορούν να αντλήσουν ξανά τα υπερκέρδη των δεκαετιών 1990 – 2010, περίοδο που οι τράπεζες με την επιθετική πολιτική δανεισμού εκτίναξαν τις τιμές των ακινήτων ενώ και το βύθισμα των εισοδημάτων των νοικοκυριών έχει δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο απόθεμα ακινήτων που δεν αγοράζονται.

Κατευθυντήριες γραμμές διεθνών οργανισμών, όπως ο ΟΟΣΑ, ξεκαθαρίζουν ακόμη περισσότερο το τοπίο του πως θα λειτουργήσουν οι περιώνυμες αγορές για την ορθολογική εξομάλυνση της καπιταλιστικής κρίσης. Σε εκθέσεις του, αμέσως μετά το ξέσπασμα της κρίσης του 2008 με τη φούσκα ακινήτων πρώτα στις ΗΠΑ και στη συνέχεια στην Ισπανία, προτείνει να ενισχυθεί «η ευελιξία της προσφοράς» αντί της ζήτησης ή ακόμα πιο καθαρά η «ενθάρρυνση» της εκμετάλλευσης των ακινήτων έναντι της χρήσης. Η εκμετάλλευση έναντι της χρήσης απαιτεί, ειδικότερα στην Ελλάδα, στοχοποίηση της μικρής ιδιοκτησίας και της ιδιοκατοίκησης με την αντικατάστασή της από τη “στεγαστική κινητικότητα” του ενοικίου.

Η συγκεντροποίηση από τα μεγάλα κεφάλαια της εκμετάλλευσης γης και έτοιμων ακινήτων θα στηριχτεί την τρέχουσα περίοδο στην αξιοποίηση του αποκαλούμενου “κόκκινου ιδιωτικού χρέους” που έχουν συσσωρεύσει νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

Με τον όρο “κόκκινο ιδιωτικό χρέος” περιγράφονται οι μη εξυπηρετούμενες οφειλές φυσικών προσώπων, ελεύθερων επαγγελματιών, αγροτών, μικρού, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεων, προς - Τράπεζες για στεγαστικά, επιχειρηματικά και καταναλωτικά δάνεια καθώς και πιστωτικές κάρτες, - Εφορία, - Ασφαλιστικά Ταμεία, - ΔΕΗ , - ΕΥΔΑΠ, - Δήμους, κ.α. Είναι κατανοητό ότι πρόκειται για γενικό όρο που με αταξικό τρόπο βάζει σε ένα τσουβάλι τις οφειλές των μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων με τα ληξιπρόθεσμα χρέη των εργαζόμενων και των φτωχοποιημένων λαϊκών στρωμάτων.

Οι επιπτώσεις από την 7-χρονη εφαρμογή των ευρωμνημονιακών πολιτικών και των συνταγών του ΔΝΤ στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό αποτυπώνονται και στη συνεχή αύξηση των ιδιωτικών χρεών, του «κόκκινου ιδιωτικού χρέους» καθώς και την όξυνση των ταξικών αντιθέσεων από το αυξανόμενο ποσοστό συμμετοχής σε αυτό εργατικών στρωμάτων, αυτοαπασχολούμενων και αγροτών με μικρό κλήρο.

Οι αριθμοί είναι κουραστικοί στον προφορικό λόγο. Θα περιοριστούμε σε λίγους και ενδεικτικούς. Οι στατιστικές δείχνουν ότι το πρόβλημα του κόκκινου ιδιωτικού χρέους, αντί να περιορίζεται, διογκώνεται, αγγίζοντας τα 240 δισ (123% του ΑΕΠ). Αποτελείται από:

- ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία ύψους πάνω από 97 δισ. Μόνον τον Ιούλιο προστέθηκαν 2δισ χρέη ενώ συνολικά 4 εκ φορολογούμενοι χρωστάνε φόρους. Η απάντηση της διοικούμενης από τους δανειστές αρχής δημοσίων εσόδων, που η κυβέρνηση θεσμοθέτησε ως μνημονιακή δέσμευση, είναι ηλεκτρονικές κατασχέσεις λογαριασμών χωρίς ειδοποίηση: 20.000 τον Ιούλιο και 970.000 από την αρχή του 2017.

- ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία της τάξης των 28 δισ. Τα στοιχεία που βλέπουν τη δημοσιότητα συσκοτίζουν το πόσοι είναι οι μεγάλοι οφειλέτες και με πόσα δισ, αφού το πλαφόν για να ανήκει κάποιος ελεύθερος επαγγελματίας ή μικρός επιτηδευματίας σε αυτήν την κατηγορία είναι τα 5000 ευρώ, δηλ οφειλές περίπου 1,5 χρόνου. Το 1εκ οφειλετών με χρέη κάτω από 5000, δηλ όσων έχουν μικρά εισοδήματα, αποδεικνύει την ένταση του πλήγματος που δέχονται παλιά και νέα μεσαία στρώματα.

- σε 108 δισ ανέρχονται τα “κόκκινα δάνεια” προς τις τράπεζες. Η διαπίστωση της έκθεσης της ΤτΕ (Ιούνιος 2017) για αυξανόμενη ροή στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών από μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά δάνεια αποδεικνύει επίσης από ποια στρώματα προστίθενται οι νέοι οφειλέτες. Τα καθοδηγούμενα δημοσιεύματα στον τύπο εκφράζουν την “ανησυχία” του συστήματος, απαιτώντας μέτρα περιορισμού δηλ πλήρη κατάργηση και των πιο ισχνών μέτρων προστασίας που ισχύουν για την κύρια στέγη των νοικοκυριών. Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ δηλώνει ότι θα συζητήσει με τους δανειστές το αν θα πάρουν παράταση τα μέτρα για την κύρια στέγη μετά το τέλος του 2017.

- χρέη προς πρώην ΔΕΚΟ για ρεύμα, νερό, θέρμανση, δήμους, κλπ.

Το σύνολο του θεσμικού πλαισίου που έχει ψηφιστεί σε εφαρμογή του ευρωμνημονίου για τη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους και ειδικότερα του κόκκινου, περιλαμβάνει την κατοχύρωση:

- της ομηρίας με τη δέσμευση των καταβυθισμένων λαϊκών εισοδημάτων σε αέναες ρυθμίσεις και δόσεις, κάτω από την απειλή της κατάσχεσης της κατοικίας και κάθε περιουσιακού στοιχείου των εργαζόμενων και άλλων λαϊκών νοικοκυριών σε περίπτωση μη ανταπόκρισης.

- της άμεσης αρπαγής κατοικιών και άλλης ακίνητης περιουσίας από τις τράπεζες και τα funds που αρχίζουν να εγκαθίστανται. Από τις πηγές που εκφράζουν τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου η συγκέντρωση γης και ακινήτων θεωρείται η “νέα ευκαιρία” για την ανάπτυξη νέου τομέα κερδοφορίας που αποκαλείται “δευτερογενής αγορά κόκκινων δανείων”. Χαρακτηριστικά, η κοινή εταιρεία της AlphaBank με την ισπανική Aktua που εξαγοράστηκε από μια Νορβηγική – η πολυεθνικότητα των κεφαλαίων πανταχού παρούσα, ξεκινά με χαρτοφυλάκιο 1,5 δισ. ευρώ σε πρώτη φάση, από το οποίο το μισό είναι δάνεια με εξασφαλίσεις, δηλαδή υποθήκες ακινήτων. Σε ανάλογη ενέργεια προχώρησε και η Eurobank.

- της εισόδου του κράτους σε ανάλογη προσπάθεια κυρίως μέσω των αρχών είσπραξης, όπως η ΑΑΔΕ αλλά και το ΚΕΑΟ.

Εργαλεία στο σχέδιο υφαρπαγής - συγκέντρωσης γης και ακινήτων αποτελούν:

- Οι πλειστηριασμοί, που αναβαθμίζονται σε ηλεκτρονικούς, αρχικά και κυρίως για την εξυπηρέτηση των τραπεζών που πρέπει να μειώσουν άμεσα τα ανοίγματά τους εν όψει και της 3ης αξιολόγησης εφαρμογής του ευρωμνημονίου. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα που επιδιώκεται να λειτουργήσει από τους συμβολαιογράφους στοχεύει στον εκπλειστηριασμό τουλάχιστον 15000 ακινήτων μέχρι τέλους 2018.

- Η πώληση των δανείων “κόκκινων” αλλά και εξυπηρετούμενων σε διεθνή κερδοσκοπικά funds. Η πώληση πακέτων «κόκκινων» δανείων, στεγαστικών και καταναλωτικών, και η διαχείρισή τους από τα κοράκια των funds θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες για εκατοντάδες χιλιάδες μικροδανειολήπτες, σνταξιούχους, ανέργους, μισθωτούς.

- Ο εκβιασμός για τη μεταβίβαση της κυριότητας των υποθηκευμένων ακινήτων - στη συντριπτική πλειοψηφία τους κατοικίες, στις τράπεζες ή τις εταιρείες διαχείρισης επισφαλών δανείων έναντι ενοικίου – δόσης μόνον όταν πρόκειται για κύρια κατοικία. Η αντιδραστική ανασυγκρότηση του ελληνικού καπιταλισμού επιφυλλάσσει στις νεότερες γενιές τη στέρηση του βασικού δικαιώματος σε μόνιμη στέγη.

- Ο εξωδικαστικός μηχανισμός για τις χρεωμένες επιχειρήσεις που σημειωτέον αποκλείει τους αυτοαπασχολούμενους. Με βάση τα κριτήριά του θα οδηγεί στην πτώχευση και την απώλεια κάθε περιουσιακού στοιχείου τις μικρές επιχειρήσεις ως “μη βιώσιμες”. Η αξιοποίηση του “κόκκινου ιδιωτικού χρέους” σαν ευκαιρία για την ανασυγκρότηση του ελληνικού καπιταλισμού με το βίαιο περιορισμό του μεγάλου αριθμού των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων για τη συγκεντροποίηση της παραγωγικής δραστηριότητας είναι ένα διαφορετικό, ξεχωριστό θέμα.

Με βάση όλα όσα αναφέρθηκαν, έχουμε κάθε λόγο να πούμε ότι το κεφάλαιο παράλληλα με την προώθηση της βάναυσης αρπαγής του εργατικού εισοδήματος θα προωθήσει και την απαλλοτρίωση των μικρών περιουσιακών στοιχείων εργαζομένων και λαϊκών στρωμάτων, καταργώντας όχι μόνον κάθε μορφή διασφάλισης και αποταμίευσης, όπως την γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, αλλά και το δικαίωμα σε ιδιόκτητη στέγη, ακόμα κι αν είναι μοναδική, αφού αυτό το δικαίωμα δεν συμφέρει την ευημερία της αγοράς. Οι επιπτώσεις στον τρόπο ζωής και το επίπεδο διαβίωσης της εργαζόμενης κοινωνικής πλειοψηφίας θα είναι δυσβάσταχτες, ενώ θα επιταχυνθούν σχεδόν με βίαιο ρυθμό οι ανακατατάξεις στην κοινωνική διαστρωμάτωση που έχει ανάγκη ο ελληνικός καπιταλισμός.

Οι πολιτικές δυνάμεις που αναφέρονται στις λαϊκές και εργατικές ανάγκες, όπως η αντικαπιταλιστική αριστερά, απαιτείται να έχει σταθερό προσανατολισμό στην πρωτοπόρα συμβολή της ώστε το ταξικό εργατικό και λαϊκό κίνημα να βάλουν στο κέντρο των στόχων τους τη διεκδίκηση της αξιοβίωτης ζωής που δεν συμβαδίζει με τη θηλιά των χρεών, το κυνηγητό από τράπεζες και κράτος, την άμεση και έμμεση φοροληστεία των εισοδημάτων που μειώνονται, την αφαίρεση του δικαιώματος στη στέγη, τις ιδιωτικοποιήσεις των πιο βασικών αγαθών και υπηρεσιών.

Στον παραλογισμό των δεκάδων χιλιάδων κενών διαμερισμάτων με την ταυτόχρονη τάση αύξησης των αστέγων και των ξεσπιτωμένων, η απάντηση δε μπορεί παρά να είναι η άρνηση της δήμευσης των σπιτιών και το καθολικό δικαίωμα όλων σε μια αξιοπρεπή στέγη.

Τη λαϊκή αυτοπεποίθηση ότι μπορεί να υπερασπίσει και το σπίτι και το μόχθο μιας ζωής θα την ανεβάσει ένα κίνημα οργανωμένων συλλογικών εργατικών πρακτικών σε κάθε χώρο, ανάπτυξης νέων λαϊκών θεσμών αγώνα, αλληλεγγύης και ανατροπής του μαύρου μετώπου τρόικας, ελληνικού κεφαλαίου και κυβερνήσεων.

Σε αυτόν τον δρόμο χρειάζεται να συμβάλει πρωτοπόρα και το ΝΑΡ για την κομμουνιστική απελευθέρωση.