Τουρισμός και «ανάπτυξη» βασισμένη στην εκμετάλλευση των εργαζομένων

Παρέμβαση του σ. Μανώλη Καμηλάκη, στον 2ο κύκλο της Προσυνεδριακής Διημερίδας του ΝΑΡ για τον σύγχρονο ελληνικό καπιταλισμό, Κυριακή 8 Οκτωβρίου 2017. 

θέμα 2ου κύκλου της διημερίδας: "Η κοινωνικο-ταξική διάρθρωση στον ελληνικό καπιταλισμό και οι τάσεις αναδιάταξης"

Ο κλάδος του τουρισμού σήμερα αποτελεί την αιχμή της καπιταλιστικής ανάπτυξης ενώ προβάλλεται από όλες τις κυβερνήσεις, και ιδιαίτερα από το 2012, ως «ατμομηχανή» ή «βαριά Βιομηχανία» της οικονομίας, ως θετικό παράδειγμα για τις δυνατότητες της εγχώριας καπιταλιστικής οικονομίας να περάσει στη φάση της ανάκαμψης, και η λύση για την καταπολέμηση της ανεργίας .

Με τα παρακάτω στοιχεία για ακόμα μια φορά θα αποδειχτεί ότι η «ανάπτυξη» τομέων της οικονομίας στα πλαίσια του σημερινού ολοκληρωτικού καπιταλισμού αφορά πάντα μόνο τη κερδοφορία λίγους και δεν είναι προς όφελος των πολλών .

Κερδοφορία

Είναι γεγονός ότι τα έσοδα από το Τουρισμό για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο κλάδο με υπηρεσίες Καταλύματος και εστίασης παρουσιάζουν σε ετήσια βάση πολύ μεγάλη αύξηση ιδιαίτερα από το 2013 και μετά η οποία μάλιστα όλα δείχνουν ότι θα συνεχίσει και στα επόμενα χρόνια .

Συγκεκριμένα

Για το 2017 τα έσοδα θα κλείσουν πάνω από τα 14 δις αυξημένα σε σχέση με το 2016 που έκλεισαν στα 13,2 δις

οι αφίξεις μαζί με τη Κρουαζιέρα στα 28,5 εκατομμύρια έναντι 24,8 εκατ. που ήταν το 2016

Προβλέψεις – Τάσεις

Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, έχει προβλέψει ετήσια αύξηση των τουριστών στην Ελλάδα κατά 9 εκατομμύρια μέχρι το 2021. Συγκεκριμένα, στη μελέτη της PwC εκτιμάται ότι οι αφίξεις θα ανέλθουν σε 34,8 εκατ. (αεροπορικές, οδικές, κρουαζιέρες), ενώ τα άμεσα τουριστικά έσοδα θα ξεπεράσουν τα 20 δισ. από περίπου 14,7 δισ. ευρώ σήμερα. 

Απασχόληση

Το 2016 η απασχόληση στον τουρισμό ανήλθε στο 9,3% του συνόλου των απασχολούμενων στην χώρα και ο αριθμός ξεπερνά τις 340 χιλ , καταλαμβάνοντας την 3η θέση συμβολής στην απασχόληση μετά το Εμπόριο και τον Πρωτογενή τομέα.

Δυναμική και προοπτικές

Η Ελλάδα λόγω και κάποιων γεωπολιτικών συγκυριών σήμερα κερδίζει έδαφος συνεχώς ως τουριστικός προορισμός αυτήν τη δυναμική αξιοποιούν τα αστικά επιτελεία για να τον παρουσιάσουν ως λύση διεξόδου από την κρίση και αντίστοιχα το μεγάλο τουριστικό κεφάλαιο βλέποντας τις προοπτικές κερδοφορίας επιλέγει να «επενδύσει» και όπως πάντα όχι απαραίτητα με δικά του κεφάλαια . Είναι χαρακτηριστικό ότι διευρύνεται η κρατική στήριξη της τουριστικής δραστηριότητας, η οποία απορροφά ένα ιδιαίτερα σημαντικό μέρος των κονδυλίων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων αλλά και του ΕΣΠΑ.
ενώ με τους νόμους για την «ενίσχυση της τουριστικής επιχειρηματικότητας» προωθούνται τα μεγάλα επενδυτικά σχέδια, με μέτρα και ρυθμίσεις που διευκολύνουν τη δημιουργία σύνθετων και οργανωμένων τουριστικών καταλυμάτων. Περιλαμβάνονται μέτρα που αναιρούν τους όποιους περιορισμούς για την αξιοποίηση και την προώθηση επενδύσεων σε δάση, σε προστατευόμενες περιοχές ακόμη και σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, ενώ επεκτείνει το δικαίωμα χρήσης των αιγιαλών και της παραλίας….

Ποια όμως είναι τα χρήσιμα συμπεράσματα που μπορούν να βγουν από αυτήν την πορεία της τουριστικής δραστηριότητας και ποιος τελικά ωφελείται ;

Πρώτον: Ενισχύθηκε η τάση ισχυροποίησης των μονοπωλιακών ομίλων που δραστηριοποιούνται στον ξενοδοχειακό τομέα, η τάση συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου. Πίσω από τις μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις βρίσκονται ισχυροί όμιλοι που δραστηριοποιούνται σε ναυτιλία-εφοπλισμό, στις κατασκευές, στην ενέργεια, στη μεταποιητική βιομηχανία, στην εμπορία τροφίμων, αυτοκινήτων και πετρελαιοειδών, στις μεταφορές, στον χρηματοπιστωτικό τομέα…, ….παράλληλα οι επιχειρήσεις μικρότερης κατηγορίας βλέπουν τη θέση τους να επιδεινώνεται, να υπολειτουργούν και να απαξιώνονται ενώ επιδεινώνεται η θέση των μικρών, οικογενειακού χαρακτήρα επιχειρήσεων, αλλά και των αυτοαπασχολουμένων, στα ξενοδοχεία, στην εστίαση και σε άλλες δραστηριότητες τουριστικού ενδιαφέροντος. Σ’ αυτές τις αρνητικές επιδράσεις πρέπει να προσθέσουμε και τη σημαντική μείωση του εσωτερικού τουρισμού, εξαιτίας της επιδείνωσης της θέσης της λαϊκής οικογένειας…

Δεύτερον: Εντάθηκε ο βαθμός εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Μειώσεις στους μισθούς, μεγάλες καθυστερήσεις στην καταβολή των δεδουλευμένων, ατομικές και ημερήσιες συμβάσεις εργασίας, , απολύσεις , καταστρατήγηση του ωραρίου και εντατικοποίηση της εργασίας. Ακόμη, μεγαλύτερη αξιοποίηση της μαθητείας με την οποία υποκαθιστούν τους εργαζόμενους στον κλάδο και έκρηξη της μαύρης εργασίας .

Συγκεκριμένα

Στους απασχολούμενους μερικής απασχόλησης παρατηρούμε ότι υπάρχει μια διαχρονική τάση αύξησης ,μεταξύ 1987 και 2016, οι εργαζόμενοι αυτοί αυξάνονται από 5,1 χιλ. σε 61,0 χιλ. (+1.095,4%) και με μεγαλύτερη ένταση μετά το 2008 , το 2014 το ποσοστό τους αυξάνεται (+31,1%), το 2015 (+21,0%) και το 2016 (+13,9%) .

Τα τελευταία χρόνια οι ελαστικές μορφές εργασίας κυριολεκτικά κατακλύζουν το κλάδο ο οποίος έχει αποτελέσει ένα ψηφιδωτό διαφόρων εργασιακών σχέσεων εκμετάλλευσης που έχουν ανακαλυφθεί , έχουν επιβληθεί από την Ε.Ε και έχουν ψηφιστεί από τις κυβερνήσεις σύμφωνα με τι οδηγίες της . Σήμερα επίσημα αναφέρεται ότι το ποσοστό των εργαζόμενων με τέτοιες μορφές είναι 21 % ενώ υπερτερούν και στις νέες προσλήψεις με περίπου 54% και το ποσοστό να αυξάνατε δυναμικά σε κάθε εξάμηνο . Επίσης με την αναδιανομή κεφαλαίου που παρατηρείται σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς σε επίπεδο ιδιοκτητών μεγάλων τουριστικών μονάδων ή αλυσίδων εστίασης παρατηρούμε και την ραγδαία μετατροπή των συμβάσεων από αορίστου σε ορισμένου ή μερικής

Στο κλάδο μας καταγράφονται δυστηχώς «14 μορφές ελαστικής εργασίας» , νούμερο ρεκόρ αντίστοιχο με τα ρεκόρ σε αφίξεις και κερδοφορία για το μεγάλο τουριστικό κεφάλαιο. Αυτό το πλήθος των σύγχρονων μορφών εκμετάλλευσης δεν προέρχεται από τις «ιδιαιτερότητες του κλάδου», όπως θέλουν να πείσουν τους εργαζόμενους οι εργοδότες , είναι αποτέλεσμα διαδοχικών προσαρμογών του εργατικού δυναμικού στο στόχο της «ανταγωνιστικότητας» του κλάδου πάνω στο οποίο χτίστηκε το «θαύμα» του Τουρισμού . Σημαντικό είναι επίσης να αναφέρουμε ότι όλο αυτό το όργιο ελαστικοποίησης εφαρμόζεται σε έναν κλάδο που έχει έντονο το στοιχείο της εποχικότητας δηλαδή έτσι και αλλιώς περικλείει μέσα του τα στοιχεία της προσωρινότητας στην εργασία.

Μισθοί

Οι μισθοί και τα μεροκάματα βρίσκονται σε αναντιστοιχία σε σχέση με την ακραία κερδοφορία . Τα ρεκόρ κερδών του Τουρισμού πραγματοποιούνται πάνω στην όλο και βαθύτερη εκμετάλλευση των εργαζομένων καθώς ο μισθός μειώθηκε από 300 έως 450 ευρώ και το ετήσιο εισόδημα των εργαζομένων, που ήταν 5.300 ευρώ το 2012, σήμερα είναι 3.066 ευρώ. Ακόμα και αυτή η επαίσχυντη κλαδική σύμβαση ξενοδοχοϋπαλλήλων που υπέγραψε η φιλοεργοδοτική ηγεσία της Ομοσπονδίας εφαρμόζεται σε λιγότερο από το 1% των ξενοδοχείων ενώ η κλαδική ΣΣΕ στον επισιτισμό σέρνεται εδώ και χρόνια στις διαιτησίες .

Άρα λοιπόν Μέσα από τον κλάδο «πρότυπο» για το περιβόητο «νέο παραγωγικό μοντέλο» και την καπιταλιστική ανάκαμψη, αποτυπώνεται ανάγλυφα ότι η ανάπτυξη των κερδών του κεφαλαίου όχι μόνο δεν έχει καμία σχέση με την κάλυψη των εργατικών - λαϊκών αναγκών, αλλά, αντίθετα, προϋποθέτει την ένταση της εκμετάλλευσης, και το ακόμα μεγαλύτερο άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στις τεράστιες δυνατότητες για κάλυψη αυτών των αναγκών

Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτοί που «πληρώνουν» μέχρι σήμερα την κρίση είναι οι ίδιοι με αυτούς που «πληρώνουν» την ανάκαμψη του κλάδου και δεν είναι άλλοι από τους εργαζόμενους στο κλάδο